NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
119 - (2465) حدثنا
محمد بن
المثنى. حدثنا
أبو داود.
حدثنا شعبة عن
قتادة. قال:
سمعت أنسا
يقول:
جمع
القرآن، على
عهد رسول الله
صلى الله عليه
وسلم، أربعة.
كلهم من
الأنصار: معاذ
بن جبل، وأبي
بن كعب، وزيد
بن ثابت، وأبو
زيد.
قال قتادة:
قلت لأنس: من أبو
زيد؟ قال: أحد
عمومتي.
{119}
Bize Muhammed b. Müsennâ
rivayet etti. (Dediki): Bize Ebû Dâvud rivayet etti. (Dediki): Bize Şu'be,
Katâde'den rivayet etti. (Demişki): Enes'i şunu söylerken işittim:
Resûlullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) zamanında Kur'ân'ı dört kişi topladı. Bunların hepsi
ensârdandı: Muâz b. Cebel, Übey b. Ka'b, Zeyd b. Sabit ve Ebû Zeyd.
Katâde, demiş ki:
Enes'e: Bu Ebû Zeyd kim? diye sordum.
— Amcalarımdan biri!
cevabını verdi.
120 - (2465) حدثني
أبو داود،
سليمان بن
معبد. حدثنا
عمرو بن عاصم.
حدثنا همام.
قال: قلت لأنس
بن مالك:
من
جمع القرآن
على عهد رسول
الله صلى الله
عليه وسلم؟
قال: أربعة.
كلهم من
الأنصار: أبي
بن كعب، ومعاذ
بن جبل، وزيد
بن ثابت ورجل
من الأنصار،
يكنى أبا زيد.
{120}
Bana Ebû Dâvud Süleyman b.
Ma'bed rivayet etti. (Dediki): Bize Amr b. Âsim rivayet etti. (Dediki): Bize
Hemmam rivayet etti (Dediki): Enes b. Mâlik'e :
— Resûlullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) zamanında Kur'ân'ı kim topladi? diye sordum.
— Dört kişi,/hepsi
ensârdan: Übey b, Ka'b, Muâz b. Cebel, Zeyd b. Sâbit ve ensârdan Ebû Zeyd
künyesini taşıyan bir zat! detii.
İzah:
Bu rivayetleri Buhâri
«Menâkıhu'l-Ensâr» ve «Tefsir» bahislerinde; Tirmizi «Menâkıb»'de; Nesâi
«Menâkıb» ve «Tefsir» bahislerinde muhtelif râvilerden tahric etmişlerdir.
Ma'ziri'nin beyânına
göre bazı mülhidler bu hadisi göstererek Kur'ân-ı Kerim'in tevatürüne dil
uzatmışlardır. Bunlara iki vecihle cevâb verilir.
1- Hadis-i şerif'de bu
dört kişiden başkalarının Kur'ân-ı Kerim'i tamamen öğrenmediklerine dair bir
sarahat yoktur. Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in muradı ensârdan Kur'an'ı
öğrenen dört kişi olabilir. Geri kalan ensârla muhacirlerin onu bilmediklerini
söylememiştir. Müslim'den başkalarının rivayetlerine göre Nebi (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) devrinde Kur'ân-ı Kerim'in birçok cemaatlar ezberlemişlerdir.
Ma'ziri bunlardan onbeş sahabenin ismini zikretmiştir. Sahih hadisde beyân
edildiğine göre Yemâme harbinde Kur'ân'ı cem eden yetmiş hafızın şehid
edilmiştir. Bu harb Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in vefatına yakın
yıllarda olmuştur. Artık onun sağlığında şehid edilenlerin sayısı bu kadar
olunca, hayatta kalanların ne kadar olacağını bir düşünmelidir. Bu hadisde Ebû1
Bekr, Ömer, Osman, Ali ve diğer büyük ashab-ı kiram zikredilmemiştir. Halbuki bu
zevatın hayr hususunda gösterdikleri bunca hırs ve rağbetle beraber Kur'ân'ı
ezberlemedikleri düşünülemez. Binâenaleyh bu hadise: Haddizatında Kur'ânı
yalnız bu dört zât toplamıştır diye mânâ vermek asla doğru olamaz.
2- Bu dört zattan maada
Kur'ân-ı Kerim'i kimsenin ezberlemediği sabit olsa onun tevatürüne yine hiç bir
halel gelmez. Çünkü Kur'ân-ı Kerim'in cüzlerini sayılamıyacak kadar çok
kimseler ezberlemiştir. Bunların yalnız bir kısmıyla bile tevâtür hâsıl olur.
Bu sayısız zevatın bütün Kur'ân'ı ezberlemiş olmaları tevatür için şart
değildir. Bilâkis bir cüz'ü tevatür sayılacak derecede çok kimseler naklettimi,
o cüz hiç bir şüphe kalmamak üzere mütevatir olur. Bu husûsda Müslim veya
Mülhİd hiç bir muhalif yoktur.
Hz. Enes'in
«Amcalarımdan biri...» dediği Ebû Zeyd (Radiyallahu anh) Sa'd b. Ubeyd
El-Evsi'dir. Sa'dü'l-Kaâri namıyle meşhurdur. Bedir gazilerindendir. Kadisiye
harbinde şehid edilmiştir. ibni Abdil-Bere göre ismi Kays b. Seken El-Hazreci
'dir,